Edukacja włączająca – scenariusze zysków i strat w perspektywie teorii waloryzacji roli społecznej
Streszczenie
Jednym z istotniejszych aktualnie dylematów teoretycznych w dziedzinie pedagogiki specjalnej jest umiejscowienie w jej paradygmatycznych fundamentach tez edukacji włączającej jako konstruktu teoretycznego. Próbę ich konfrontacji z rozwinięciem projektu normalizacji – teorią waloryzacji ról społecznych podjęto w niniejszych rozważaniach. Ich celem ma być krytyczna analiza korzyści i ułomności edukacyjnego włączania jako jednej z dróg do społecznej integracji dzieci niepełnosprawnych. Mając na względzie potencjał eksplikacyjny i prognostyczny teorii Wolfa Wolfensbergera, stworzono dwa scenariusze przedstawiające zarówno zyski, jak i straty włączającego kształcenia uczniów niepełnosprawnych, za kryterium sukcesu uznając dostępność roli społecznie cenionej – roli ucznia szkoły ogólnodostępnej. Przeprowadzone refleksje pozwoliły dostrzec niedoskonałości, jak i punkty rozbieżności socjalizacji według teorii waloryzacji ról z kluczowymi tezami edukacji włączającej (asymilacja do roli a różnorodność ról) oraz zdemaskować ukryty mechanizm wtórnej dewaloryzacji uczniów niepełnosprawnych w szkołach używających języka inkluzji.
Słowa kluczowe: teoria waloryzacji roli społecznej, edukacja włączająca, wykluczenie społeczne, role społeczne, socjalizacja, niepełnosprawność
Inclusive Education – Profit and Loss Scenarios in the Perspective of Social Role Valorisation Theory
Summary
One of the most important theoretical dilemmas in the field of special education is the location of theoretical construct of inclusion in its paradigmatic foundations. The attempt to confront them with the development of the normalization project – the Social Role Valorisation theory was undertaken in these considerations. Their goal is to critically analyze the benefits and failures of educational inclusion as one of the ways to social integration of children with disabilities. Considering the exploratory and prognostic potential of Wolf Wolfberger’s theory, two scenarios were created revealing both the profits and losses of the disabled students’ education. The established criterion for success was the availability of a socially valued role – the role of a regular school student. The reflections made it possible to notice imperfections and points of divergence of socialization based on the Social Role Valorisation theory with the key assumptions of inclusive education (assimilation to role and diversity of roles) and to unmask the hidden mechanism of renewed devaluation of disabled students in schools using the language of inclusion.
Keywords: Social Role Valorisation, inclusive education, social devaluation, social roles, socialization, disability