Streszczenie
Celem artykułu jest ukazanie odznaczającego się swoistą ambiwalencją systemu instytucjonalnej opieki
nad osobami niepełnosprawnymi intelektualnie. Cały wywód opiera się na dwóch zasadniczych kategoriach,
które zasadzają się na sui generis systemie dychotomii istniejących w instytucjonalnych warunkach
placówki opiekuńczej. Są to kontrola i podporządkowanie versus autonomia i niezależność. Każda z nich
jest powiązana z jedną z dwóch głównych perspektyw postrzegania domu pomocy społecznej. Pierwsza
wywodzi się z goffmanowskiej wizji instytucji totalnej, w której jednostkę przedstawia się jako uprzedmiotowiony
obiekt działań innych osób, demaskując sytuację izolowania i zależności osobistej. Drugą
reprezentuje model relacji personelu i podopiecznych, charakteryzujący się indywidualistycznym podejściem
do potrzeb osoby niepełnosprawnej, z poszanowaniem jej prawa do autonomii i samostanowienia.
Konfrontacja tych dwóch perspektyw i obszarów zagadnień, a z drugiej strony negatywnych konsekwencji,
jakie stwarza przyjęcie roli podopiecznego takiej placówki (dodajmy, że w przypadku niepełnosprawnego
intelektualnie ma to szczególny, totalizujący charakter), jest przedmiotem rozważań
w niniejszym artykule.
Słowa kluczowe: niepełnosprawność intelektualna, dom pomocy społecznej, kontrola, autonomia, relacje
interpersonalne
Between control and autonomy – institutional conditions of life of social welfare
home residents with intellectual disabilities
Abstract
The purpose of this article is to present characterized by a peculiar ambivalence, a system of institutional
care for people with intellectual disabilities. The whole reasoning is based on two main categories: control
and subordination versus autonomy and independence. Each of them is associated with one of the two main
perspectives perceive nursing home. The first, derived from the Erving Goffman’s total institution in which
a man is treated as an object of others’ actions, exposing the situation of isolation and dependence. The second
perspective, represents a model of the relationship of staff and pupils, characterized by an individualistic
approach to the needs of a disabled person, respecting their right to autonomy and self-determination.
The confrontation of these two perspectives and areas of problems and the negative consequences that
makes assume the role of resident of a social welfare home, is contemplated in this article.
Keywords: intellectual disability, welfare home, control, autonomy, interpersonal relationships