Streszczenie
Osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku, ze względu na specyfikę swojego upośledzenia, często
również sprzężonego z innymi deficytami, na tle pozostałych dysfunkcji stanowią kategorię bardzo
dyskryminowaną, zarówno pod względem dostępu do edukacji, jak i rynku pracy.
Odsetek niepełnosprawnych wzrokowo nigdy nie pracujących jest znaczny i relatywnie najwyższy
wśród osób z całkowitą wadą wzroku oraz niewidomych od urodzenia. Jednak, jak pokazują badania,
wspomniani niepełnosprawni w zdecydowanej większości nie chcą zmiany tego stanu rzeczy. Przeważająca
część osób z dysfunkcjami wzroku odrzuca możliwość podjęcia zaproponowanej pracy. Według
niepełnosprawnych biernych zawodowo gotowość do podjęcia pracy w znaczącym stopniu ograniczają
następujące czynniki, związane z charakterystyką miejsca zatrudnienia: lokalizacja, konieczność
pracy zmianowej, duża odpowiedzialność, przymus wykonywania rutynowych, powtarzalnych czynności,
narażenie na stres, brak formalnej umowy.
Ogromny wpływ na rodzaj wykonywanej pracy ma fakt nabycia niepełnosprawności w obrębie narządu
wzroku. Powoduje to istotnie rzadsze zatrudnianie na stanowiskach samodzielnych oraz kierowniczych.
Wyniki badań z całą mocą ukazują słabość przystosowania niepełnosprawnych wzrokowo do realiów
rynku pracy. Odnosi się to zarówno do poziomu i kierunku wykształcenia, jak i do posiadanych przez
nich kompetencji i kwalifikacji. Ten fakt wpływa na obniżoną motywację zadaniową osób z niepełnosprawnością
wzroku, które postrzegają siebie jako ludzi nieskłonnych do rywalizacji, niestawiających
sobie trudnych i ambitnych celów oraz za mało wytrwałych w swoich dążeniach.
Słowa kluczowe: niepełnosprawni, niewidomi, niedowidzący, wykształcenie, aktywność zawodowa
The impact of the direction and level of education on the professional activity of blind
and partially sighted persons – a research report of PFRON
Summary
Persons with sight impairement, due to the nature of their disability, also frequently coupled to other deficits,
as compared to other dysfunctions stand for a very discriminated category, both in terms of access to education and the job market. The percentage of visually impaired persons who has never taken a job, is significant and relatively the highest among those with total visual impairement and blind since birth. However,
as the research show, the vast majority of those disabled people do not want to change this state of
affairs. The majority of people with visual dysfunctions rejects the possibility of taking the suggested work
up. According to the professionally passive disabled persons, the willingness to take the work up is limited
to a large extent by the following factors associated with the characteristics of the place of employment: location, the need for the shift work, great responsibility, obligation to routine, repeatable activities, exposure
to stress, lack of the formal contract. Huge impact on the nature of the performed work has the fact of the
acquired ocular disability. This results in significantly rarer employment on independent and leadership positions.
Findings strongly demonstrate the weak adaptation of the visually impaired persons to the realities
of the job market. This applies to both the level and direction of education, as well as their competence and
qualifications. This fact influences the reduced task motivation of visually impaired persons which perceive
themselves as people undisposed for competition, not-setting themselves difficult and ambitious goals,
and not enough persistent in their efforts.
Keywords: the disabled, the blind, partially sighted persons, education, professional activity