Wstęp
„Chcę takich samych szans , jak osoby w pełni sprawne. Nie chcę pracować w jakimś
specjalnym miejscu dla niepełnosprawnych”.
Przytoczone powyżej zdanie z publikacji Liz Sayce dobrze oddaje ducha bieżącego numeru
„Niepełnosprawności”. Postulat uczestnictwa, całościowej partycypacji, zwłaszcza w pełnieniu
najważniejszych ról społecznych, w tym pracy – to dziś najważniejsze wyzwanie dla
polityk społecznych, nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach poważnie traktujących
problem wykluczenia społecznego. Jednocześnie nacisk na „zatrudnianie”, bez realizacji całościowej
polityki, tworzonej wspólnie z osobami, których ma dotyczyć i są one „nosicielami”
problemu, którego rozwiązaniu te polityki są dedykowane, często prowadzi na manowce.
Segregacja, izolacja, instrumentalne traktowanie przez pracodawców, całkowite uzależnienie
od realizowanych programów, w końcu wtórne wykluczenie i zniechęcenie – to antynomie
realizowanych polityk, gdy za szybko pragnie się osiągnąć efekt i zbytnio upraszcza się rzeczywistość.
Z problemem tym mamy do czynienia w wielu krajach, także w Polsce; często
pojawiają się głosy, że pewne instrumenty wsparcia, bardziej niż osobie niepełnosprawnej,
dla której były pomyślane, służą innym podmiotom – zwłaszcza przedsiębiorcom. Tym samym
system oceniany jest jako niesprawiedliwy, nie dotyczący problemów, dla rozwiązania
których został ustanowiony.
Publikacja Liz Sayce, której obszerne fragmenty zdecydowaliśmy się przedstawić (całość
dostępna jest na stronie internetowej Kwartalnika), wydaje się być szczególnie celna nie tylko
dlatego, iż stanowi cenne kompendium wiedzy o formach wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych
na Wyspach Brytyjskich, ale także ponieważ diagnozuje zarysowany przeze
mnie problem i opisuje, jak w Wielkiej Brytanii dąży się do stworzenia adekwatnych narzędzi
wspierania zatrudnienia osób niepełnosprawnych. Materiał ten pokazuje przede wszystkim
determinację władzy publicznej (książka sygnowana jest wszak przez Ministerstwo ds. Pracy
i Emerytur) w opracowywaniu i wdrażaniu efektywnych narzędzi realizacji wyznaczonych
celów, uwzględniających zgłaszane potrzeby środowiska osób niepełnosprawnych.
Wybraliśmy do części pierwszej Kwartalnika dwa rozdziały omawianej powyżej publikacji
Liz Sayce, które odnoszą się do zagadnień związanych z funkcjonowaniem osób niepełnosprawnych
na rynku pracy. Rozdział 4 dotyczy mechanizmów wsparcia specjalistycznego,
realizowanego na terenie Wielkiej Brytanii. Autorka wskazuje tu, po obszernym omówieniu
wspomnianych zagadnień, rolę państwa jako oferenta różnych form wsparcia, pracodawców
i ich rolę przywódczą w znoszeniu barier dla rozwoju zawodowego osób niepełnosprawnych
(którzy tym samym pełnią funkcję kontrolerów nad oferowanymi usługami). W rozdziale
tym znaleźć można również szereg istotnych rekomendacji, zwłaszcza odnoszących się do potencjalnych i realizowanych działań przez Ministerstwo ds. Pracy i Emerytur Wielkiej
Brytanii Zjednoczonego Królestwa. Wiele z nich mogłoby się stać inspiracją dla działań naszych
organów administracji, zarówno na szczeblu rządowym, jak i samorządowym.
Rozdział 5 odnosi się przede wszystkim do konieczności podjęcia szerokiej współpracy
na rzecz wsparcia, która dzięki temu nabierze kompleksowego charakteru. Wszelkie polityki
zajmujące się kwestią zdrowia, umiejętności, edukacji itp. muszą od samego początku
uwzględniać problematykę niepełnosprawności. Chodzi tu o swoistą „pracę u podstaw”, której
rzecznikiem i ambasadorem powinien stać się każdy rząd.
O wsparciu, rehabilitacji i zatrudnianiu traktują również pozostałe zamieszczone w tym
numerze Kwartalnika „Niepełnosprawność – zagadnienia, problemy, rozwiązania” artykuły
recenzowane.
W dziale System wsparcia osób z niepełnosprawnością znalazł się artykuł Marcina
Garbata „Wsparcie osób z niepełnosprawnością wzroku – krótka historia szkolenia psów
przewodników i posługiwania się białą laską”, mówiący o najbardziej znanych, wydawałoby
się, atrybutach osób niewidomych. Autor podchodzi do tematu historycznie, przedstawiając
rolę pomysłowości zarówno ludzi sprawnych, jak i niepełnosprawnych, w wykorzystywaniu
przedmiotów i zwierząt w celu poprawienia sprawności.
W dziale Rehabilitacja zamieszczony został artykuł Magdaleny Koper i Tomasza Tasiemskiego
„Miejsce sportu w procesie rehabilitacji osób niepełnosprawnych fizycznie”, w którym
autorzy również historycznie analizują rolę sportu w życiu osób niepełnosprawnych.
Artykuł ma wiele wątków o charakterze społecznym, a także podejmuje problematykę adaptowanej
aktywności fizycznej, która wyrasta na gruncie wielowiekowej tradycji i doświadczeń
związanych z wykorzystywaniem ruchu jako środka wspomagającego i doskonalącego
rozwój człowieka.
W dziale Zatrudnianie przeczytają Państwo natomiast tekst Marii Agnieszki Paszkowicz
„Realizacja prawa do pracy osób z niepełnosprawnościami w świetle Karty Praw Osób Niepełnosprawnych”.
Artykuł przedstawia analizę dokumentów rządowych i ma w głównej mierze
charakter interpretacji prawnej kierunków zmian zachodzących w zakresie zatrudniania
osób niepełnosprawnych.
Dr Wojciech Skiba
Prezes Zarządu PFRON
Wydawca i Przewodniczący Rady Programowej