Streszczenie
Artykuł 181a prawa spółdzielczego w § 1 stwierdza: „Przedmiotem działalności spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest zawodowa i społeczna rehabilitacja inwalidów i niewidomych przez pracę w prowadzonym wspólnie przedsiębiorstwie”. Specyfika ta, jest jeszcze wyraźniej podkreślona w statutach spółdzielni inwalidów i spółdzielniach niewidomych. Ten prawny nakaz sprawia, że spółdzielnia inwalidów lub niewidomych jest organizacją, która jednocześnie prowadzi społeczną i zawodową rehabilitację pracujących tu niepełnosprawnych osób oraz działalność gospodarczą, służącą finansowaniu obu funkcji. Ważne jest zatem, aby wiedzieć jak wypełniają te funkcje spółdzielnie inwalidów i jakimi dysponują środkami. W obecnych warunkach, gdy nie ma obowiązku sporządzania sprawozdań dla rewizyjnych związków spółdzielczych, tej wiedzy (w zawężonym zakresie) mogą dostarczyć jedynie badania ankietowe.
Krajowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwalidów i Spółdzielni Niewidomych od kilku lat realizuje projekt pod nazwą „Wszechnica Wiedzy Spółdzielczości Inwalidów”, który jako zadanie zlecone jest dofinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Mimo że projekt ma charakter szkoleniowy, badanie stanu spółdzielni inwalidów i spółdzielni niewidomych jest jego istotnym elementem. Badanie to w projekcie pełni rolę ewaluacji ex-ante, to jest ustalenie stanu, w jakim znajdowała się spółdzielczość inwalidów przed rozpoczęciem działań szkoleniowych adresowanych do kluczowej kadry tego środowiska. Wyniki tych badań są omawiane i analizowane podczas zajęć szkoleniowych. Narzędziem badawczym jest tu ankieta, zawierająca pytania opisujące podstawowe cechy charakteryzujące stan spółdzielni. Dane dotyczące spraw pracowniczych obejmują stan z połowy 2011 roku, zaś wielkości finansowe odnoszą się do stanu na koniec 2010 roku.
Summary
According to the information from the National Cooperative Council, in 2009 there were active 254 cooperatives (228 handicapped people’s cooperatives as well as 26 cooperative of blind people)2. They all had a status of institutions of protected work, thanks to which they could use statutory instruments of support equal for everybody, regardless of their legal form. Those 254 cooperative institutions of protected work employed nearly 40 000 disabled people, that is more than every fifth disabled person employed on the protected work market. Unfortunately, over 50 were in the process of liquidation or bankruptcy. The decreasing number of disabled co-operatives or blind people’s co-operatives is being caused mainly by two factors: their transformation into companies of commercial law (in the case of cooperatives of good economic condition) as well as their bankruptcy or liquidation due to bad economic situation. Presently, we can observe an intensification of the process. The image which emerges from the research confirms the fact that disabled people’s cooperatives perform their social functions very well, at the same time being in a disturbingly poor financial condition, even in spite of their relatively low own costs and systemic financing from public means. In that situation one should consider additional forms of support for the co-operatives. A disabled people’s or blind people’s co-operative is in fact a social enterprise, fulfilling important goals of public good. Because of their mission, those co-operatives are closer to social co-operatives than they are to commercial enterprises which have the status of institutions of protected work. In this context for example, it is difficult to understand why, according to law, a disabled person cannot gain financing from PFRON means for their contribution to a disabled people’s or blind people’s co-operative, whereas the same person can gain financing in the case of their undertaking their own economic activity or accessing a social co-operative.
Key words: Poll Research, Disabled Cooperatives, Disabled People